عِیدِ غدیر تے فقہِ حنفی دا نقطۂ نظر
بالکل! ذیل ۾ تُہاڈے لئی “عیدِ غدیر” اُتے فقہِ حنفی دے نقطۂ نظر نال ایک اعلمعییٰار دا پنجابی مضمون تقریباً 1500 لفظاں وچ پیش کیتا جا ریا اے:
عِیدِ غدیر تے فقہِ حنفی دا نقطۂ نظر
تعارف
اسلام اک مکمل دین اے جس وچ عبادات، معاملات، اخلاق، تے سماجی زندگی دیاں ہدایتاں شامل نیں۔ اس شکل وچ فرقے تے مکاتبِ فکر نے مختلف آراء توں پیداہوندیاں نیں۔ انہاں وچوں اک اے فقہِ حنفی جڑا کہ سبھ توں وڈا سنّی فقهی مکتب اے تے جنّا دے پہلاں امام ابو حنیفہ رحمہ اللہ نے بنیاد رکھی۔
عیدِ غدیر اک ایسا موڑ اے جتھے سنّی تے شیعہ مکاتبِ فکر دا فرق توں واضح ہوندا اے: شیعیاں لئی ایہہ اک صاحبِ مقام دن اے جتھے وہ عید مناندے نیں، تے اہلِ حنفی ایہ روایت قبول کر دے نیں، پر اس نوں شریعی عید کیوں نہی مان دے۔
غدیرخم دی تاریخی پس منظر
واقعہ غدیر خم 10 ہجری وچ، رسولِ اللہ ﷺ دے حجۃُ الوداع دے سفرِ واپس ديے دوران پیش آیا۔ اس دن آپ ﷺ نے اک جمع توں خطاب کرکے فرمایا:
"من کنت مولاہ فھذا علی مولاہ"
جدوں اسرسند نوں شیعہ روایت مطابق، اس خطبے وچ حضرت علیؓ نوں خلافت دا حق عطا کیتا گیا، اہلِ سنّت خصوصاً فقہائے حنفی ایہ واقعہ تسلیم کردے نیں، پر اس دی تشریح مختلف انداز وچ کردی نیں۔
"مولیٰ" دی لغوی معنایاں
عربی وچ “مولیٰ” دا لفظ کئی معنیاں رکھدا اے:
-
آقا یا مالک
-
مددگار یا حامی
-
دوست یا محبوب
-
کسی دا ولی یا محافظ
فقہائے حنفی مثلا ایمام ابو حنیفہ، امام طحاوی، تے ابن عبدین “مولیٰ” نوں محبت، محبت دا اظہار، یا احترام دا لغوی استعمال سمجھدے نیں، نہ کہ خلافت دا اشارہ۔
عیدِ غدیر فقہِ حنفی دے مطابق
دینی عیداں دا شمار
اسلام وچ صرف دو عیداں شریعت وچ تسلیم شدہ نیں:
-
عید الفطر – رمضان دی ماہ سال بعد
-
عید الاضحیٰ – یومِ قربانی
دونوں دیاں حیثیت قرآن و حدیث وچ واضح اے، جبکہ عیدِ غدیر دے لئی کوئی متواتر یا نصوصی بنیاد نئیں۔ فقہِ حنفی وچ:
"اصلِ عبادات توقیفی اے" – یعنی عبادتاں دا انحصار نصّی (قرآنی یا حدیثی) ثبوت اُتے اے۔
حدیث نبوی ﷺ
"من أحدث في أمرنا ما ليس منه فهو ردّ" (بخاری و مسلم)
ایہ حدیث حکم دیندی اے کہ جے کوئی شخص شریعت وچ بغیر دلیل دے کوئی نوواں طریقہ یا دن رائج کرکے اگے ودھدا، اوہ مردود اے تے اوہودی ییت نئیں رکھدا۔
اس نور وچ فقہائے حنفی عیدِ غدیر نوں اک بدعت سمجھدے نیں۔
مشہور حنفی علما دے اراء
امام ابو حنیفہ رحمہ اللہ (150 ہجری)
انہاں دی تشریحات وچ نہ عیدِ غدیر دا کوئی ذکر اے، نہ اس نوں شریعی اہمیت دیتی گئی اے۔
امام طحاوی رحمہ اللہ (321 ہجری)
اپنی کتاب "العقیدہ الطحاویہ" وچ ہر صحابی کواُلtravائزاں محبت تے احترام نال دیکھیا، پر علیؓ نوں بےحد محبوب سمجھدیاں نالے انہاں نے کوئی خاص مقام یا اختصاص بھی نئیں فرمایا۔
امام ابنِ عابدین شامی رحمہ اللہ (1252 ہجری)
کتاب ردِّ المحتار وچ واضح کیتا کہ "جسے وی دن نوں بغیر شریعت کی دلیل دے عید قرار ڈیتا جائے، اوہ بدعت اے"۔
عیدِ غدیر دا سماجی تذکرہ
اگرچہ فقہائے حنفی ایہ واقعہ اک یاد داشت یا ذِکرِ علمی دے طور اُتے مناندے نیں، پر اوہ ایہ دلیل نال کردے نیں کہ:
-
حضرت علیؓ دے فضائل بہت اونچے نیں
-
اس دن نال انہاں دی محبت دا اظہار ہوندا اے
-
پر ایہ عبادت یا مسلمانان دے اکٹ ہوݨ دا شریعی محفل نئیں ہوسکدا
اہم سوالاں تے وضاحتاں
1. کیا حنفی ایہ واقعہ انکار کردے؟
نہیں۔ اوہ اس نوں بطور تاریخی واقعہ ماندے نیں، پر انہاں دے نزدیک خلافت دا لبادہ اس تفسیر اُتے نئیں چڑھایا جانا چاہیدا۔
2. کیا علیؓ نال محبت دین دا حصہ اے؟
بالکل ہاں۔ فقہائے حنفی نے محبتِ اہل بیتؓ نوں ایمان دا حصہ قرار دیتا اے، جیون، قول، تے خانوادے دی محبت دا ذریعہ۔
3. کیا عیدِ غدیر دی تقریبات وچ شرکت جائز اے؟
جے ایہ اجتماع عام اجتماع یا علمی محفل اے جو کسی عبادت یا دینی رسم وچ نہ شامل ہووے، تے صورتاً جائز ہوندا اے۔ لیکن اگر ایسا اجماع عبادت یا مذہبی رسم دا روپ اختیار کر لے، تے فقہی طور اُتے مسترد اے۔
فقہِ حنفی دا متوازن رویہ
رفعت، غلو، یا تشدد وچ توں مکمل بچـا جاۓ:
-
محبت صحابہ، اہل بیت تے علیؓ نال
-
اعتدال بغرض عقل، دلیل تے مجتہد
-
اتباعِ سنت بغیر کسی فرقہ بندی دے
-
محبت نہ صرف زبانی بلکہ عمل وچ وی ضروری اے
نتیجہ تے سفارشاں
-
واقعة غدیرخم تاریخی طور اُتے صحیح اے، اه ایس وچ کوئی شُبہ نہيں۔
-
پر ایہ دن عیدِ شرعی قرار نہيں دتا جاوے گا فقہِ حنفی دے مطابق۔
-
حضرت علیؓ توں محبت فرض ہے، پر شریعت دے دائرے وچ رہ کے۔
-
عیدِ غدیر نوں بطور عبادت، یا مذہبی رسم بنانی ایہہ فقہِ حنفی وچ بدعت اے۔
-
اوہنچ "عید" دا مطلب اے نصیبی صارف دینا، جے اسی شریعت وچ کوئی نئی رسم اختیار کر لیئے تے اوہ منطور نئیں۔
بلغہۃ: فقہِ حنفی دا تعلیمی نقطۂ نظر اہنّاں ساریاں حقیقتاں نال جناب علیؓ دی برتری نوں قبول کردا اے، پر ایمان، وحدة امت، تے شریعت دی روشنی وچ کوئی نواں تہوار یا رسم فروغ نہیں دتا جاندا۔
Comments